Neler yeni
Kullanıcı:
Blog Manşetler

Edebiyat sözlüğü

ALİTERASYON
Şiir ya da düzyazıda bir uyum yaratmak amacıyla aynı sesleri taşıyan sözcükleri sık sık ve art arda tekrarlamak. Örneğin:
Seherlerde seyre koyuldum semayı
virgul.gif
deryayı
Tevfik Fikret
 
ANA DUYGU
Bir düşünceden çok bir duyguyu dile getirmek
virgul.gif
okuyucu ya da dinleyiciye hissettirmek
virgul.gif
onların benliğinde yaşatmak amaçlı yazı ya da konuşmaların öne çıkarmak istediği asıl duyguyu anlatır. Ana duygu bir metnin özünü oluşturur. Metinde bu duyguyu destekler haldeki bütün yardımcı duygu ve düşünceler hep ana duyguya bağlanarak onun daha anlaşır ve duyulur olmasını sağlar. Ana duygu konu anlamına gelmez. Konu anlatılan şey
virgul.gif
ana duygu ise bu anlatılanlardan çıkan sonuçtur.
 
ANA FİKİR
Belirli bir konuda yazılmış eserlerin temelini oluşturan ve okuyucuya verilmek istenen asıl düşünce.
 
ANAGRAM
Bir sözcükteki harfleri kullanarak başka bir sözcük kurmak. Örneğin sahip anlamındaki "malik" sözcüğü ile tamamlamak anlamındaki "ikmal" sözcüğü kurulabilir. Anagram çoğunlukla özel isimlerde yapılır. Gerçek isim yerine o isimdeki harflerle yapılan bir başka isim kullanılır.
 
ANAKRONİZM
Meydana geliş tarihi kesin olarak bilinen bir olayı yaşadığı zaman belli olan bir kişiyi
virgul.gif
değişik bir tarihte gerçekleşmiş ya da yaşamış gibi gösterme. Örneğin Nasrettin Hoca’nın Timur ile ilgili fıkraları gibi. Anakronizm bilgi eksikliğinden kaynaklanabilir ya da bir amaç için bilinçli olarak yapılabilir.
 
ANALİZ
Bir bütünü parçalarına ayırarak detaylı inceleme. Bir edebi eserin analizi
virgul.gif
olayların
virgul.gif
kişilerin ve üslupların ayrı ayrı incelenmesi yöntemiyle yapılır. Analizden çıkarılan sonuç bir tartışma konusu olursa bu duruma eleştiri (tenkit) denir.
 
ANEKDOT
Bir edebi eserde anlatılan bir olayın başlı başına ayrı bir bütünlük gösteren parçasıdır. Kısa hikaye
virgul.gif
fıkra
virgul.gif
menkıbe anlamlarını da taşır.
 
ANJANBMAN
Şiirde cümlelerin bir dize ya da beyitte bitmeyip diğer dize
virgul.gif
beyit veya bendlere kaymasıdır. Türk şiirine Fransız şiirinden geçti. Servet-i Fünun döneminde yaygınlaştı. Düzyazıyı şiire yaklaştıran önemli bir üsluptur. Örneğin:

Geçen akşam eve geldim. Dediler:
Seyfi Baba
Hastalanmış
virgul.gif
yatıyormuş.
- Nesi varmış acaba?
- Bilmeyiz
virgul.gif
oğlu haber verdi
geçerken bu sabah.
- Keşke ben evde olaydım... Esef
ettim. Vah vah!
Bir fener yok mu
virgul.gif
verin... Nerde
sopam?
Kız çabuk ol...
Gecikirsem kalırım beklemeyin. Zira
yol
Hem uzun
virgul.gif
hem de bataktır...
 
ANLAM
Her sözcüğün anlattığı düşünce. Sözcükler birden fazla anlama gelebilir. Bu durumda anlamlardan biri öz anlam diğerleri mecaz anlamdır. Sözcükler zamanla yeni anlamlar alarak zenginleşebilir. Zamanla anlamlarının kaybetmelerine anlam daralması denir. Dar anlamı bulunan sözcüklerin anlamlarının genişlemesine de anlam genişlemesi denir.
 
ANLATIM
Duygu ve düşüncelerin sözlü ya da yazılı ifadesi. Edebiyatta daha çok yazılı anlatım için kullanılır. Anlatımın aracı sözcüklerdir. Sözcüklerin dilbilgisi kullarına uygun olarak sıralanmasıyla anlatım ortaya çıkar. Edebiyatta anlatım genel olarak iki türde yapılır. Biri nesir (düzyazı) diğeri nazım (şiir).
 
ANTOLOJİ
Gerçek sanat eseri değerindeki örneklerin bir araya getirildiği derleme yapıtlar. Yunanca anthos (çiçek) ve legein (toplama) sözcüklerinden türemiştir. Batı’da ilk örneklerini Yunanlılar verdi. Gadaralı Meleagros ile Makedonyalı Filippos’un Stephanos (Çelenk) isimle derlemeleri ilk antolojidir. Türkçe’deki ilk antoloji ise Ömer bin Mezid’in 1436’da yaptığı Mecmuatü’n Nezâir’dir. 83 şairin 397 şiirini kapsayan bu antolojiyi Prof. Dr. Mustafa Canpolat 1978’de Latin harfleriyle yayımladı.
 
ANTONİM
Ters anlamlı sözcükler. Sıcak-soğuk
virgul.gif
iyi-kötü
virgul.gif
acı-tatlı
virgul.gif
kısa-uzun
virgul.gif
güzel-çirkin gibi.
 
APOSTROF
Kesme işareti. Özel isimleri eklerinden ayırmak için (Ali’nin kalemi)
virgul.gif
sözcükteki düşen bir harfi belirtmek için (n’olur=ne olur)
virgul.gif
sözcüğün ekiyle karışmaması için (kola’nı içtin mi) kullanılır.
 
ARAÇSIZ ÜSLUP
Bir fikri
virgul.gif
bir duyguyu söyleyenlerden doğrudan doğruya aktarmak. Monolog ve diyaloglar araçsız üslup örnekleridir.
 
ARKAİZM
Bir dilin eskimiş sözcüklerini ya da cümle kuruluşlarını kullanarak edebi eser yaratma. Bu eserlere arkaik denir.
 
ASALET
Edebi eserlerde terbiye dışı
virgul.gif
çirkin
virgul.gif
bayağı
virgul.gif
müstehcen ve galiz sayılan sözcüklerden kaçınmak. Edeb-i kelam ya da mümtaziyet de denir. Tersi eserlere hasaset adı verilir.
 
ASKI
Halk edebiyatında saz şairleri aralarındaki şiir yarışmalarında kazananlara verilmek üzere duvara tüfek
virgul.gif
kılıç
virgul.gif
heybe
virgul.gif
saz gibi şeyler asardı. Bunlara askı
virgul.gif
askıyı kazanmaya da askı indirmek denir.
 
ÂYÎNE
Sözcük anlamı aynadır. Herhangi bir şeyi veya hali yansıtan
virgul.gif
gözönünde canlandıran anlamında kullanılır. Tasavvuf edebiyatında dünya
virgul.gif
Allah’ın tecelli ettiği bir aynadır.
 
BAB
Bir edebi eserin düzenlenmesinde
virgul.gif
konuların ele alınıp işlenmesine göre ayrıldığı bölümlerden en geniş olanı.
 
BÂDE
Üzüm şarabı. Ama tasavvuf edebiyatında aşk anlamındadır.
 
Cevap yazmak için giriş yap yada kayıt ol.
Geri
Üst