Devlet ve Toplumlar

KAFKASYA HALKLARI

Kafkasya Bölgesinde yasayan çesitli etnik gruplardir. Bunlar Azeriler, Kumikler, Nogaylar, Karaçaylar, Ermeniler, Gürcüler, Pontuslar, Çeçenler, Çerkezler, Abazhalar, Veynahlar, Osetler, ve Avarlardir. Hint-Avrupa, Türk ve sami dillerini konusan, ekonomik etkinlikleri tarima dayanan, genellikle köylerde yasayan, Islam, Hristiyan ve Musevi inansinda topluluklardir.

KARAHITAYLAR

1124-1211 yillarinda Orta Asya’nin batisinda egemenlik kurmus Mogol hanedanidir. Dogu Karahanli egemenligine son vererek Balasagun’u merkez edindiler. Büyük Selçuklulari 1141 yilinda Katvan Savasi’nda yenilgiye ugrattilar. Kirgizlari dagittilar. Cengiz Han’in ve Harezmsahlilarin karsisinda tutunamayarak dagildilar.
__________________

KIRIM TATARLARI

Rusya stepleri ve Kirim IV. yüzyildan itibaren Türk kavimlerini agirlamaya basladi. Bati Hunlarinin ard-indan Bulgarlar, Hazarlar, Peçenekler, Oguzlar, Kipçaklar geldi.Kipçaklar bu gün Rusya stepleri diye bilinen Büyük Bozkir'i ve Kirim'i ele geçirdi. Rus Knezliklerini vergiye bagladi. XIII. yüzyilin basinda Kafkasya üzerinden gelen Mogol istilasi Kipçak egemenligini yok etti. Kipçaklarin bir bölümü Macaristan'a bir bölümü de kuzeyde Bulgar iline çekildi. Macaristan'a gidenlerin sonu bilinmiyor ama, Volga Bulgarlarina karisanlar, onlarla birlikte bu gün Kazan Türkleri adiyla varliklarini sürdürüyorlar.
Gelenler Cengiz Han'in ordusuydu ve savasçilarin çogunlugunu Türk boylari olusturuyordu. Ilk darbe 1224 yilinda Volga Bulgarlari üzerine oldu ve bundan Ruslar da etkilendi. Ama asil istila 13 yil sonra basladi. Cengiz Han'in torunu Batu Han komutasinda büyük bir ordu Rusya'ya daldi. Kentler ve kaleleler birer birer ele geçirildi. Küçük bir kasaba olan Moskova yakildi. " Kipçak ülkesi " diye bilinen topraklarda Altin - Orda Hanligi kuruldu. ve 240 yil boyunca egemenligini sürdürdü. Bu süre boyunca Moskof Knezligi Altin - Orda'ya verbgiler ödedi. Ülkenin yeni adi da Tataristan oldu.
Altin - Orda Hanligi'nin sonunu taht kavgalari ve ayaklanmalar getirdi. Ama asil darbeyi eski Mogol Imparatorlugunun tek varisi oldugu saviyla ortaya çikan Timur vurdu. Timur, arka arkaya üç kez Altin Orda'yi yenilgiye ugratti ve devletin bölünme sürecini baslatti. XV. yüzyilin ortalarinda Büyük Tataristan; Kazan Hanligi, Astrahan Hanligi, Kirim Hanligi, Sibir Hanligi gibi yeni Türk devletlerinin paylasim alani oldu. Cengiz Han soyundan gelme Litvanya Tatarlarindan Haci Giray, 1440 yilinda Kirim Hanligini ilan etti. Volga Havzasindan bir çok kabileyi Kirim'a çekti ve egemenligini saglamlastirdi. Haci Giray Osmanlilarla baglasma yaparak, kiyilardaki Ceneviz kentleri üzernde üstünlük kurdu. 1475 yilinda Gedik Ahmet Pasa komutasindaki Osmanli donanmasi Kirim kiyilarindaki Ceneviz limanlarini ele geçirdi ve Kirim Hanligi Osmanli korumasina girdi.
Osmanli korumasindaki Kirim Hanligi'nin bölgedeki en büyük rakibi Moskof Knezligi idi. Bu iki devlet bundan böyle Altin Orda mirasi üzerinde siddetli bir mücadeleye girisecekti. Kirim Tatarlari, Rusya içlerine defalarca akinlar düzenledi. 1521, ve 1571 yillarinda iki kez Moskova'ya kadar ilerleyip, kenti yaktilar. Tüm bu mücadelelerinde, Rus yayilmasinin ayirimina varan Osmanli devleti'nin destegi büyüktü. Ama Rusya'yi durdurmak da olasi degildi. Korkunç Ivan olarak taninan IV. Ivan zamaninda önce Kazan Hanligi ( 1552 ) ardindan da Astrahan Hanligi ( 1556 ) Ruslarin eline geçti. Ruslar bu yenitopraklarda yeni yerlesim yerleri kurdular ve burayi bir Rus yurdu haline getirdiler. Son olarak 1783' deKirim topraklarini da ilhak ederek Dogu Avrupa'daki fetihlerini tamamladilar

LAZLAR

Laz halkini tanimlarken üç noktaya deginmek gerekir. Birincisi Lazlarin bulunduklari ve bu iliskilerin Laz kültürü üzerindeki etkileri Ikincisi Laz halkinin yüzyillardir birlikte yasadigi kardes halklar ve aralarindaki kültürel etkilesim. Üçüncüsü, Laz halkinin kaderine damgasini vuran ve kendine göre biçimlendiren göç olgusu. Lazlar tarihleri boyunca çesitli kralliklar kurmuslardir, ancak sürekli dis güçlerin saldirilari nedeniyle uzun süre bagimsiz olarak yasayamamislardir. Bu süreç üzün süre devam etmistir, bu durum daginik bir yasami da beraberinde getirmistir..
Bilinen en büyük krallik Lazika Kralligidir. Laz halki cografi olarak bügünkü Bati Gürcistan’a tarihi olarak da baglarinin oldugu bilinmektedir. Eski Laz kralligi Lazika ile ilgili bilgiler yetersiz ve zayiftir. Lazika Kralligi sürekli Perslerle savas halinde idi, bilinen laz krallarinin sayisi 15 civarindadir. Laz krallari hükümdarliklari döneminde özellikle Bati Gürcistan’da KOLHIDA topraklarinda hüküm sürmüslerdir .
Lazlar Peygamber Isa’dan sonra 800 yillarinda Arap istilasindan dolayi kendi ülkeleri KOLHIDA dan ayrilmak ,göç etmek zorunda kalmislardir. Bu göçlerden sonra Bizans`in sinirlarini korumada görev alarak bugünkü Kuzeydogu Türkiye’de yerlesmislerdir. Bugünki bati Gürcistan’in merkezi bölgesi Rion un her iki tarafinda da Lazlar yasamaktaydi.

MISIR

Cografyasina göre biri "Delta" ve digeri "Vadi" olarak tanimlanan Asagi ve yukari Misir, tarih öncesi çaglarin sonuna dogru, sinirlari belirlenmemis bu yesil alanlarda kaynasma süreci içine girmislerdi. Arkeolojik buluntulara göre Yukari Misir'in daginik Sepatlari merkezi bir yönetim altinda birlesme girisimlerinin simgesi akrep olmasi nedeniyle "Akrep Kral" olarak bilinen Zekhan tarafindan baslatildigi sanilmaktadir. Onun bu çabasini biraktigi yerden devam ettiren ve sinirlari Delta batakliklarina dogru genisleten diger kral ise Narmer'dir. Her iki kralda Misir'in birligini kurmakla ünlenen efsanevi Menes'in öncülügünü yapmislardir. Bunlardan özelikle Narmer'in Kekhen'deki (Hierakonpolis)mezarinda bulunan kayantastan yapilmis bir adak paletinde,Misir'in birlesmesi yonunde yaptigi girisimlere ait tasvirler ve basinda her iki ulkenin simgeleri bulunan taci tasidigi gorulmektedir.Ilk birlesik tacAsagi Misir'a ait (Deshret)ile Yukari Misir'a ait (Hedjet) icice gecirilerek butunlestirilmis,boylelikle iki Misir cok anlamli bir sekilde birlestirilmistir.

Fayyum A (M.O 4400-3900):
Fayyum Gölünün kuzey kiyilarinda bir liderin yönetiminde çiftçi ve avci aileler yasamaktaydi.Höyük yamaçlarinda sazdan yaptiklari evlerde barinan bu kültür sürecinde Misir'in ilk yerlesik halk topluluklarini olusturduklari görülür.

Merimda(M.O. 4300-3700):
Deltanin Batisindaki Merimda'da yapilan kazilarda çok genis bir alani kaplayan 600 yil süreli bir yerlesim ortaya çikmistir.Sirik çatili evler daha sonra ker**** oval evlere dönüsmüstür.

EL-Omari(M.O 3700-3400):
Kahire helvan arasindaki Hof vadisi yakininda bulunan bu kültür sürecine ait bir sitede sazdan agaçlardan yapilmis oval barinak kalintilari bulmuslardir.Ayrica elle sekillendirimis perdahli kirmizi ve siyah dekorlu çömleklerle kesici ve parçalayici el aletleri ve degirmen taslari bulunmustur.
__________________

Ma'adi(M.O 3400-3000):
Çiftçilik ve hayvancilikla ugrasan yerlesik düzene en fazla uyum saglamis kültürdür.Tugla duvarli mezar tipleri ve Misir'da bilinen en eski Bakir filizi bulunmustur.Maadi yerlesimi krallik kültürünün öncüsü olabilicek özellikte bir kültürdür.

Yukari Misir Dönemi
Burada gunumuzden yaklasik 6500 yil oncelerine ait 3 kulturel tarih sureci ve bolge belirlenmistir.

Badarian(M.O.4500-4000):
Yukari Misir'in Nil Bolgesinde EL-Hammamiya,EL-Matmar,EL-Mostagedda,Erment,Hierakonpolis,Hammamat vadisinde ve EL-Badari de Badarian olarak Tanimlanan kultur sureci bulunuyordu.Bu Bolgedeki ilkel yerlesimlerde hayvan derisinden yapilmis cadirlarda oturan,post ve hayvan derisinden yapilmis giysileri kullanan,avcilikla gecinen "Semisedentary" insan topluluklari yasamaktaydi.NiL'in dogu yakasinda EL'Matmar ve EL-Etmantieh arasinda ki col kiyisinda,bu doneme ait mezarlarda,bu donem kulturunu tanimlamamiza yardim eden silahlar,aletler,tas ve fildisi objeler,hanedanlar oncesi donemde uretilenlerin oncu ornekleri olan kaliteli canak comlek buluntulari ortaya cikarilmistir.
__________________

Naqada I (Amratian)(M.O.4000-3500):
Bu surecte, Abydos ve Hierakompolis'de penceresiz oval kulubelerde yasayan daha gelismis topluluk ornekleri ortaya cikiyor.Metalin az kullanildigi Naqada kultur eserlerinden baslica elde edilenler;uzerlerinde toren,hayvan tasvileri bulunan fildisi cakmaktasi ve bazalt tasindan uretilmis esyalar,elle sekillendirilmis canak comleklerdi.

Naqada II (Garzean) (M.O.3500-3000):
Bu donemin en onemli ozelligi,Yukari Misir in giderek gelismesi ile kuzey Deltadan gunumuzdeki Nubye bolgesine yapilan gocler ve Abydos'un guneyinde olusan yogun yerlesimlerdir.Iki bolge halkinin kaynasmaya basladigi bu donemde ticaret ve el sanatlari gelisti.Bakir,altin ve gumus madenleri kullanilmaya baslandiuz damli dort kose kerpic evlerin yanisira Hierakonpolis'de bir tapinak insa edildi.Duvar kabartmalari,boyali plasterler yapildi.Gemi ve Hayvan tasvirli canak comleklerin oldukca cok uretildigi Naqada II kulturu suresinde,Nil kiyilarinda uretim faaliyetleri yogunlasti.Erken donemlerdeki bu gelismeler daha sonraki yuksek uygarkigin habercisiydi.