11
EXE RANK
~TiM[e]-oVeR~
Fexe Kullanıcısı
Puanları
0
Çözümler
0
- Katılım
- 2 Kas 2008
- Mesajlar
- 11,101
- Tepkime puanı
- 0
- Puanları
- 0
- Yaş
- 39
- Web sitesi
- www.google.com
Su Çarkları ve Su Değirmenleri
Akmakta yada dökülmekte olan suyun doğrusal hareketini dönme hareketine dönüştürmekte kullanılan mekanik aygıta basitçe su çarkı denebilir. Temel olarak bir tekerleğin çevresine yerleştirilmiş paletler-
den oluşur.Hareket etmekte olan suyun paletlere uyguladığı kuvvetin çarkı döndürmesi ve bu dönme hareketinin de çarkın merkezindeki mil aracılığıyla makinelere iletilmesi ilkesine dayalı olarak çalışır. İnsan yada hayvan gücünün yerini alan ilk mekanik enerji kaynağı olan su çarkı, suyun yükseğe çıka- rılması, tahılların öğütülmesi vb değişik amaçlarla kullanıldı.Günümüzde bu geleneksel uygulamaların
yanı sıra,düşük güçlü elektrik üreteçlerinin çalıştırılmasında,pis suların boşaltılmasında ve bazı sulama sistemlerinde kullanılır.
Ortaçağdan başlayarak değirmenlerde, genellikle dişli aktarma düzenekleriyle donatılmış su çarkların-
dan yararlanılmıştır.Başlıca üç tip su değirmeni vardır.Bunlar en basiti ve belki de en eskisi olan düşey çarklı değirmende su doğrudan paletler üzerine etkirdi.Yatay çarklı değirmende doğrudan çarka bağlı bir düşey mil değirmen taşını hareket ettirirdi.Üçüncü tip su değirmeninde ise, bir yatay mil düşey bir su çarkı tarafından çalıştırlırdı.Yapımı daha fazla bilgi gerektirmekle birlikte bu tip daha yaygın olarak kullanılırdı. Ayrıca düşey su çarkları paletleri suya ilk değdiği noktaya göre üstten, alttan ve ortadan su alan çarklar olarak sınıflandırılabilir.
Basit düşey su çarkı için çok az yardımcı donanıma gereksinim vardı,ama bu çarktan elde edilen verim suyun akış özelliğine ve çarkın çapına bağlıydı.Gücün yönünün değişmesi söz konusu olmadığından, düşey su çarkları zincirli tahrik sistemleriyle çalışan kovaların yardımıyla suyun yükseğe taşınmasında kullanılırdı.
Yatay su çarkları da fazlaca bir donanım gerektirmiyordu.Düşey milin üzerine değirmentaşı yerleştiri-
lebildiğinden, bu çark tipi özellikle öğütme işlemlerine uygundu. Ama değirmen yalnızca düzenli akış rejimine sahip akarsular üzerinde kurulabiliyordu.
Dişli donanımlı, düşey çarklı su değirmeni daha kullanışlı bir değirmen tipiydi.Bunların alttan su alan türlerinin yapımı çok daha kolaydı, çünkü çarkın dönmesi için çark paletlerinin akmakta olan suya dal-
dırılması yetiyordu. Değirmen yapımcısı, suyun akış hızı ile elde edilecek güç arasındaki uyumunu sağlaycak uygun dişli oranını seçebiliyor ve çark bir köprü kemerine ya da ırmağın ortasında demir-
lenmiş bir mavnaya yerleştirilebiliyordu. Dişli donanımlı ilk düşey çarklı su değirmenini Vitruvius’un yaptığı bilinmektedir.Bu değirmen, insan gücünden başka bir güçle harekete geçirilen ilk dişli uygula-
ması olarak da kabul edilmektedir.Alttan su alan bir çarkla donatılmış olan bu değirmen, ortadan yada üstten su alan çarklı değirmenlerin aksine, düşmekte olan suyun ağırlığından yararlanamıyordu.
Akmakta yada dökülmekte olan suyun doğrusal hareketini dönme hareketine dönüştürmekte kullanılan mekanik aygıta basitçe su çarkı denebilir. Temel olarak bir tekerleğin çevresine yerleştirilmiş paletler-
den oluşur.Hareket etmekte olan suyun paletlere uyguladığı kuvvetin çarkı döndürmesi ve bu dönme hareketinin de çarkın merkezindeki mil aracılığıyla makinelere iletilmesi ilkesine dayalı olarak çalışır. İnsan yada hayvan gücünün yerini alan ilk mekanik enerji kaynağı olan su çarkı, suyun yükseğe çıka- rılması, tahılların öğütülmesi vb değişik amaçlarla kullanıldı.Günümüzde bu geleneksel uygulamaların
yanı sıra,düşük güçlü elektrik üreteçlerinin çalıştırılmasında,pis suların boşaltılmasında ve bazı sulama sistemlerinde kullanılır.
Ortaçağdan başlayarak değirmenlerde, genellikle dişli aktarma düzenekleriyle donatılmış su çarkların-
dan yararlanılmıştır.Başlıca üç tip su değirmeni vardır.Bunlar en basiti ve belki de en eskisi olan düşey çarklı değirmende su doğrudan paletler üzerine etkirdi.Yatay çarklı değirmende doğrudan çarka bağlı bir düşey mil değirmen taşını hareket ettirirdi.Üçüncü tip su değirmeninde ise, bir yatay mil düşey bir su çarkı tarafından çalıştırlırdı.Yapımı daha fazla bilgi gerektirmekle birlikte bu tip daha yaygın olarak kullanılırdı. Ayrıca düşey su çarkları paletleri suya ilk değdiği noktaya göre üstten, alttan ve ortadan su alan çarklar olarak sınıflandırılabilir.
Basit düşey su çarkı için çok az yardımcı donanıma gereksinim vardı,ama bu çarktan elde edilen verim suyun akış özelliğine ve çarkın çapına bağlıydı.Gücün yönünün değişmesi söz konusu olmadığından, düşey su çarkları zincirli tahrik sistemleriyle çalışan kovaların yardımıyla suyun yükseğe taşınmasında kullanılırdı.
Yatay su çarkları da fazlaca bir donanım gerektirmiyordu.Düşey milin üzerine değirmentaşı yerleştiri-
lebildiğinden, bu çark tipi özellikle öğütme işlemlerine uygundu. Ama değirmen yalnızca düzenli akış rejimine sahip akarsular üzerinde kurulabiliyordu.
Dişli donanımlı, düşey çarklı su değirmeni daha kullanışlı bir değirmen tipiydi.Bunların alttan su alan türlerinin yapımı çok daha kolaydı, çünkü çarkın dönmesi için çark paletlerinin akmakta olan suya dal-
dırılması yetiyordu. Değirmen yapımcısı, suyun akış hızı ile elde edilecek güç arasındaki uyumunu sağlaycak uygun dişli oranını seçebiliyor ve çark bir köprü kemerine ya da ırmağın ortasında demir-
lenmiş bir mavnaya yerleştirilebiliyordu. Dişli donanımlı ilk düşey çarklı su değirmenini Vitruvius’un yaptığı bilinmektedir.Bu değirmen, insan gücünden başka bir güçle harekete geçirilen ilk dişli uygula-
ması olarak da kabul edilmektedir.Alttan su alan bir çarkla donatılmış olan bu değirmen, ortadan yada üstten su alan çarklı değirmenlerin aksine, düşmekte olan suyun ağırlığından yararlanamıyordu.