2
EXE RANK
styla45
Fexe Kullanıcısı
Bu bölümde Linux'un kullandigi dosya sistemi hakkinda bilgi verilecektir. Dosya sistemini olusturan dizinler
kapsadiklari dosyalar ve bunlarin Linux isletim sistemindeki görevleri de kisaca belirtilecektir.
Bir isletim sisteminin dosya sisteminin performansi
hizi ve buna benzer çesitli özellikleri sistemin verimli ve kararli çalismasi üzerinde dogrudan etkisi vardir. Linux dizin yapisinin gelistirilmesinde FSSTND (file system standard) grubunun çalismalarinin payi çok büyük oldu. Programcilardan olusan grup
standartlarin belirlenmesinde ve uygulama asamasinda Linux ile ilgilenenlere yardim etti. 1993 yilinda Olaf Kirsh
Linux haber grubuna yazdigi bir e-postasinda Linux dosya sistemi üzerindeki çalismalarin tamamlandigini haber verdi. O yildan bu yana linux dosya sistemi standardi üzerinde kayda deger degisiklik olmamistir.
Linux dizin yapisinda bazi dizinlerin islevi birbiriyle aynidir. Bu durum
özellikle birbirini takip eden iki Linux sürümünde belirginlesir. Örnek olarak bir dagitimda /usr/bin dizini altinda yeralan dosya
diger sürümde /bin altina yerlestirilebiliyor.
Dosya sistemleri ve dizinler paylasimli olarak da kullanilabilir. Birden fazla kisisel bilgisayarin baglandigi agda
disk alanindan yer kazanmak için bir makina sunucu (ana makina) olarak tayin edilir. Ag üzerindeki diger makinalar da sunucu üzerindeki diski paylasir. Buna örnek olarak kullanici ev dizinlerinin yeraldigi /home
çalistirilabilir dosyalarin bulundugu /usr
e-posta ve haber grubu bilgilerinin bulundugu /var/spool/mail ve /var/spool/news dizinleri verilebilir.
Kök dizini
kendisine bagli diger tüm dizinleri de içerdiginden
Linux dosya sisteminde önemli bir yere sahiptir. Linux açilirken önce kök dizini /etc/fstab dosyasina uygun sekilde baglanir. Diger dosya sistemlerinin onarimi ve kontrolü için gerekli olan fsck programlari bu dizinde bulunmalidir. Benzer sekilde yedekleme için gerekli olan tar
zip
compress gibi arsiv programlarina da kök dizin altindan erisilebilmeli
açilis esnasinda hafizaya yüklenen çekirdek de kök dizininde yeralmalidir.
Bir programi yerine koymadan önce bazi "dengelerin" gözönünde tutulmasinda yarar vardir. Programlanan her yazilimi kök dizinine koyarsaniz
bir süre sonra bu dosya sisteminin sistigini görürsünüz. Kök dizinini baslangiçta küçük (20-30Mb kadar) tutmak
gelistirilen programlari daha önceden belirlenen baska bir dosya sistemi altina koymak akillica olur. Bu yol
ag üzerinden genellikle paylasimi mümkün olmayan kök dizininin her makinadaki sabit diskte mümkün olan en az yer isgal etmesini saglar.
Sistemdeki önemli dizinlere göz atarsak
/bin :
Sistemin açilisi ve kontrolü için gerekli komutlar. Hem kullanicilarin
hem de sistem görevlisinin kullanabilecegi dosyalar (kök dizinde ise fazla sismemesi kosuluyla) buraya atilabilir. Sadece root kullanicinin ihtiyaç duyacagi init
getty
updatedb gibi programlar /sbin veya /usr/sbin'de durabilir. Bu dizinde bulunan dosyalara örnek olarak cat
chgrp
chown
date
dd
df
ln
mkdir
mount
ps
rm
sh
su
sync ve umount'u sayabiliriz.
/dev :
G/Ç dosyalari. Linux çekirdeginde desteklenen her aygita ait dosya /dev dizini altinda bulunur. Kurulum aninda bu dosyalar yerine yerlestirilir
bu dosyalarin silinmesi durumunda /dev/MAKEDEV ile tekrar yaratilabilirler.
/etc :
Sistem konfigürasyon dosyalari. Bu dizinde çalistirilabilir dosyalar bulunmamalidir.
• skel : Buradaki dosyalar
kullanici hesabi açildiginda kullanicinin ev dizinine kopyalanir.
• rc.d : Bu dizinin içinde
init sürecinin basvurdugu konfigürasyon dosyalari vardir.
• passwd : Kullanici sifre veritabani
• fstab : Linux'un açilisi esnasinda bindirilecek dosya sistemleri burada listelenir.
• group : passwd'e benzer sekilde kullanicilarin gruplarini tutar.
• inittab : init daemon için konfigürasyon dosyasi
• motd : Kullanici sisteme girdikten sonra ekranina basilmasi istenen mesaj burada tutulur.
• profile : Kullanici sisteme girdigi zaman çalistirilan dosya (csh ve sh türevi kabuklar için)
• shells : Sistemde kullanilabilecek kabuk isimleri burada tutulur.
• login.access : login komutu için konfigürasyon dosyasi. Sisteme girisi kullanici bazinda sinirlamak için kullanilir.
• limits : Islemci performansinin kullanici bazinda kisitlanmasini saglar
/home :
Kullanicilara ayrilmis dizin. Baska sekilde ayarlanmamis ise
açilan her hesaba ait kullanici
burayi kullanacaktir. Büyük sistemlerde
bu kisim alt parçalara ayrilabilir (/home/ftpadm
/home/ogrenci gibi)
/lib :
Kütüphane dosyalari.
/mnt :
Geçici baglanan dosya sistemleri. Sadece bu is için kullanildigindan sistem görevlisine zaman kazandirir.
/proc :
Süreç kontrollerini ve diger sistem bilgilerini tutan dosya sistemi. Bu dosya sistemi aslinda disk üzerinde yer kaplamaz
tüm dosyalar çekirdegin bir uzantisi sayilabilir.
• cpuinfo : islemci modeli
tipi ve performansini bildirir.
• devices : Halihazirda çalisan çekirdek içinde destegi bulunan aygit sürücülerini listeler.
• dma : Hangi dma kanallarinin kullanildigini belirtir.
• filesystems : Halihazirda çalisan çekirdek içinde destegi bulunan dosya sistemlerini listeler.
• interrupts : Hangi kesintilerin kullanimda oldugunu söyler.
• iports : Halen hangi giris/çikis iskelelerinin kullanildigini belirtir.
• kcore : Sistem hafizasinin görüntüsü
/root :
Sistem görevlisinin ev dizini. Mümkünse bu dizini sistemdeki diger kullanicilarin görmeyecegi sekilde ayarlayin.
/sbin :
Hayati sistem komutlari. Bir zamanlar bu dosyalar /etc dizini altinda yeraliyorlardi. Sadece sistem görevlisinin ihtiyaci olan komutlar
/sbin veya /usr/sbin içinde bulunur.
/tmp :
Geçici dosyalarin koyuldugu dizin. Belirli zaman araliklarinda temizlenmelidir.
/usr :
Diger önemli sistem dosyalarini tutar. Bu bölüm genelde en kalabalik dizindir
zira yeni kurulan tüm programlar buraya konulur.
• X11R6: X Window sistemi bilgileri tutulur.
• doc: Belge ve dokümanlar
genellikle HOWTO ve FAQ dosyalari.
• lib: Bazi kütüphaneler
• man: Man dosyalari
• src: Bazi kaynak dosyalari ve linux çekirdegini olusturan kodlari (/usr/src/linux) içeren dizin.
• sbin : Kök dosya sisteminde yeralmasi gerekmeyen çalistirilabilir sistem görevlisi dosyalari
/var :
Sürekli degisen sistem bilgileri burada tutulur. Istisnalar disinda diger makinalarla paylastirilmaz.
• adm: Sistem yönetimini ilgilendiren kayitlar
• preserve : Sistemin göçmesinden sonra zarar görmesi mümkün dosyalarin kaydedildigi yer.
• spool : Sonra islenecek olan veriler buraya atilir (e-posta gibi)
Eger sistem yöneticisi iseniz düzenli olarak dosya ve dizin yapisini kontrol etmelisiniz. Örneginn /tmp dizini normal kullanicilarin kullanimina açik oldugu için çok kisa bir sürede dolabilir. Burayi periyodik olarak silmek için find komutu ise yarayabilir :
Bir isletim sisteminin dosya sisteminin performansi
Linux dizin yapisinda bazi dizinlerin islevi birbiriyle aynidir. Bu durum
Dosya sistemleri ve dizinler paylasimli olarak da kullanilabilir. Birden fazla kisisel bilgisayarin baglandigi agda
Kök dizini
Bir programi yerine koymadan önce bazi "dengelerin" gözönünde tutulmasinda yarar vardir. Programlanan her yazilimi kök dizinine koyarsaniz
Sistemdeki önemli dizinlere göz atarsak
/bin :
Sistemin açilisi ve kontrolü için gerekli komutlar. Hem kullanicilarin
/dev :
G/Ç dosyalari. Linux çekirdeginde desteklenen her aygita ait dosya /dev dizini altinda bulunur. Kurulum aninda bu dosyalar yerine yerlestirilir
/etc :
Sistem konfigürasyon dosyalari. Bu dizinde çalistirilabilir dosyalar bulunmamalidir.
• skel : Buradaki dosyalar
• rc.d : Bu dizinin içinde
• passwd : Kullanici sifre veritabani
• fstab : Linux'un açilisi esnasinda bindirilecek dosya sistemleri burada listelenir.
• group : passwd'e benzer sekilde kullanicilarin gruplarini tutar.
• inittab : init daemon için konfigürasyon dosyasi
• motd : Kullanici sisteme girdikten sonra ekranina basilmasi istenen mesaj burada tutulur.
• profile : Kullanici sisteme girdigi zaman çalistirilan dosya (csh ve sh türevi kabuklar için)
• shells : Sistemde kullanilabilecek kabuk isimleri burada tutulur.
• login.access : login komutu için konfigürasyon dosyasi. Sisteme girisi kullanici bazinda sinirlamak için kullanilir.
• limits : Islemci performansinin kullanici bazinda kisitlanmasini saglar
/home :
Kullanicilara ayrilmis dizin. Baska sekilde ayarlanmamis ise
/lib :
Kütüphane dosyalari.
/mnt :
Geçici baglanan dosya sistemleri. Sadece bu is için kullanildigindan sistem görevlisine zaman kazandirir.
/proc :
Süreç kontrollerini ve diger sistem bilgilerini tutan dosya sistemi. Bu dosya sistemi aslinda disk üzerinde yer kaplamaz
• cpuinfo : islemci modeli
• devices : Halihazirda çalisan çekirdek içinde destegi bulunan aygit sürücülerini listeler.
• dma : Hangi dma kanallarinin kullanildigini belirtir.
• filesystems : Halihazirda çalisan çekirdek içinde destegi bulunan dosya sistemlerini listeler.
• interrupts : Hangi kesintilerin kullanimda oldugunu söyler.
• iports : Halen hangi giris/çikis iskelelerinin kullanildigini belirtir.
• kcore : Sistem hafizasinin görüntüsü
/root :
Sistem görevlisinin ev dizini. Mümkünse bu dizini sistemdeki diger kullanicilarin görmeyecegi sekilde ayarlayin.
/sbin :
Hayati sistem komutlari. Bir zamanlar bu dosyalar /etc dizini altinda yeraliyorlardi. Sadece sistem görevlisinin ihtiyaci olan komutlar
/tmp :
Geçici dosyalarin koyuldugu dizin. Belirli zaman araliklarinda temizlenmelidir.
/usr :
Diger önemli sistem dosyalarini tutar. Bu bölüm genelde en kalabalik dizindir
• X11R6: X Window sistemi bilgileri tutulur.
• doc: Belge ve dokümanlar
• lib: Bazi kütüphaneler
• man: Man dosyalari
• src: Bazi kaynak dosyalari ve linux çekirdegini olusturan kodlari (/usr/src/linux) içeren dizin.
• sbin : Kök dosya sisteminde yeralmasi gerekmeyen çalistirilabilir sistem görevlisi dosyalari
/var :
Sürekli degisen sistem bilgileri burada tutulur. Istisnalar disinda diger makinalarla paylastirilmaz.
• adm: Sistem yönetimini ilgilendiren kayitlar
• preserve : Sistemin göçmesinden sonra zarar görmesi mümkün dosyalarin kaydedildigi yer.
• spool : Sonra islenecek olan veriler buraya atilir (e-posta gibi)
Eger sistem yöneticisi iseniz düzenli olarak dosya ve dizin yapisini kontrol etmelisiniz. Örneginn /tmp dizini normal kullanicilarin kullanimina açik oldugu için çok kisa bir sürede dolabilir. Burayi periyodik olarak silmek için find komutu ise yarayabilir :