İhvân-ı Safâ

İhvân-ı Safâ

İhvân-ı Safâ (Arınmış Kardeşler) onuncu asırda Basra'da kurulmuş olan bir birliğin adıdır. Bu birliğin üyeleri, kendilerini İhvân-ı Safâ diye adlandırmışlar ve hem Dünya'da ve hem de Ahiret'te kurtuluşa ulaşmanın yollarını aramışlardı. Onlara göre, sonuçta insanoğlunu varlığın birliği ve bütünlüğü duygusuna kavuşturarak kurtuluşa ulaştıracak bu yol, bilimlerden geçiyordu.

Bu nedenle Risâleler adını taşıyan dört ciltlik yapıtlarında, ayrıntıya girmekten kaçınmışlar ve sadece mantık, matematik, astronomi, müzik, doğa bilimleri, coğrafya ve felsefeye ilişkin görüşlerini ve inançlarını tanıtmakla yetinmişlerdir. 52 risaleden oluşan bu yapıt, daha çok bir bilimler ansiklopedisi görünümündedir.

Birliğin felsefî eğilimleri, İran, Hint, Arap ve Eski Yunan düşüncelerinden etkilenmiştir, ama Yunan etkisi daha baskındır. Özellikle, Pythagoras, Sokrates, Platon, Aristoteles ve Hermes Trimegistus'tan (İslâm geleneğinde İdris peygamber) yararlanmış olan bu düşünürler, Yunan bilgi birikimi ile Kuran-ı Kerim'in hükümlerini uzlaştırmak için, mistik ve efsânevî inançlardan yararlanma yoluna gitmişlerdir.

İhvân-ı Safâ'ya göre, evren bir bütündür ve bu bütünün parçaları, yaşayan bir vücudun organlarına benzer. Evreni anlamanın anahtarı sayılardır; sayılar sayesinde evrende var olan uyum açığa çıkmakta ve çokluğu birliğe bağlamak mümkün olmaktadır.