Alternatİf akim ve gerİlİm

ALTERNATİF AKIM VE GERİLİM

ALTERNATİF AKIM VE GERİLİM

Pil gibi bie elektrik kaynağından sağlanan akıma, dogru akım (DC) denir. Böyle bir akım
bir tel içinden hep aynı yönde ve aynı gerilim değerinde akar. Buna karşılık, hemen tüm ül-
kelerde kullanılan alternatif akım (AC) belli bir frekansla, yani genellikle saniyede 50-60 kez
(50-60 Hz yazılır) önce bir yöne, hemen ardından da ters yöne akar.
Örneğin 50 Hz’lik bir frekansta akım, saniyenin ilk yüzde birlik bölümünde en üst değe-
rine çıkar ve ardından sıfıra düşer; ikinci yüzde birlik zamanda ise, ters yönde en üst değe- erine çıkar ve gene sıfıra düşer. Böylece, saniyenin ellide biri kadar bir süre içinde bir çevri-
mi tamamlar.
Elektrikli ısıtıcılar ya da ampuller, akımın yönü ne olursa olsun çalışır. Günlük yaşamda, akımın titreşimli olmasının pek bir önemi yoktur.
Alternatif akımın doğru akıma bir üstünlüğü vardır. Alternatif akımının gerilimi hiç bir ha-
reketli parçacığı olmayan transformatörlerle yükseltilip düşürülebilir. Alternatif akım motor-
larının ve alternatörlerin, akımı toplayan kesikli bileziklerden oluşan komütatörleri yoktur.
Bu nedenle AC motorları , komütatörleri bulunan DC motorlarından daha güvenilir aygıtlar-
dır. Frekans, akım taşıyan tellerin, transformatörlerin, ışıklandırma aygıtlarının, dönen ma-
kinaların ve öteki elektrik araçlarının farklı gereksinimlerini karşılayacak biçimde seçilmiştir.
Frekans, Türkiye’de ve Avrupa’da 50 Hz (saniyedeki çevrim sayısı) ; ABD ve Kanada’da 60
Hz’dir.

Alternatif akımın gerilimi: Dünyanın aşağı yukarı bütün ülkelerinde 240 voltluk bir elek- trik gerilimi kullanılır. Türkiye’de genellikle 220 volt, bazı yerlerde ise 110 volt kullanılır. An- cak bu gerilim, doğru akım gerilimi kadar kolay ölçülmez.
Gerçekte, 220 voltluk bir AC kaynağı, titreşiminin en üst noktasında 311 volta kadar yük-
selir. Gerilim karşıt yönlerde +311 V ve – 311 V’a dek yükseldiğinden, ortalama değer sıfır
volt olur.
Bir alternatör tarafından üretilen etkin gerilim, aynı büyüklükteki bir DC üretecinin, aynı
tahrik gücüyle döndürüldüğünde üreteci gerilime eşittir. Bu değer, gerilimin en üst değeri-
nin karesi alınarak da bulunabilir. Eksi sayıların kareleri artı olacağından, sonuçta tümüyle
artı değerler elde edilir. Çıkan sonucun ortalamasını bulmak için, gerilim değeri ikiye bölü-
nür ve bir volt için + 0,5 elde edilir. Bunun da karekökü alınırsa + 0,707 volt bulunur. Bu
değeri, kullanılan gerilime uygularsak, 311 voltluk en üst değerin 0,707’si 220 volt eder.
Bu işleme, gerilimin ortalama karekökünü alma (RMS) denir. Kaynağa bağlanan bir AC am-
permetrede okunan değer, bu RMS değeridir.

Üç fazlı akım: AC akımı tek fazlı olup, evlerde kullanılan olağan akımdır. Oysa santraller-
deki alternatörler üç fazlı (trifaze) akım üretirler. Akımın üç fazlı olması, telin kalınlığını art-
tırmadan, iki elle taşınabilecek elektriğin üç katını üç telle taşıma olanağı verir. Üç fazlı a-
kım , endüstride kullanılan motorları işletmede ve buna göre düzenlenmiş öteki aygıtları
çalıştırmada kullanılır. Bu aygıtlarda belirli bir yük için sarım sayısında tasarruf sağlanmıştır.
Santrallerdeki alternatörlerde, makina çevresine eşit aralıklarla oturtulmuş üç bobin var-
dır. Bunlardan her biri ayrı teli besleyen 50 Hz’lik alternatif akım verir. Tellerden birindeki
gerilim tepe noktasına vardığında, öteki iki teldeki gerilim karşıt yönde ve tepe noktalarının
yarı değerindedir. Böylece elektrik, bir tepe noktasına vardığında, elektrik çıkışı öteki iki tel-
den eşit olarak döner ve devre tamamlanır.