Kazım Karabekir paşanın kastamonudan geçişi

OttoMaNs* ;яeiz · 14 Nis 2011

Şark Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa 1922 yılında Trabzon, İnebolu ve Kastamonu yolunu izleyerek Ankara 'ya gelmiştir. Kastamonu 'dan geçerken benzeri görülmedik bir tezahüratla karşılanmış; iki gece burada kalarak, vatandaşlarla konuşmuş ve bazı ziyaretlerde bulunmuştur.

Kâzım Karabekir Paşa, 29 Eylül 1922 tarihinde Trabzon 'dan, Mustafa Kemal Paşa 'ya bir telgraf çekmiş ve beraberindeki yetim çocuklarla birlikte Ankara 'ya gelmek arzusunda olduğunu ifade etmiştir. Söz konusu telgraf şu şekildedir:

,Başkumandan Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine,

Ankara 'yı teşrif edeceğinizi haber aldım. Bendeniz Trabzon 'dayım. Hem zât-ı sâmileriyle teşerrüf etmek hem de Meclis-i Millimizi ziyaretle birkaç içtimada bulunmakla şerefyâb olmak arzusundayım. Müsaade buyurulduğu takdirde, nezdimdeki Sark Cephesi şehit yavrularından elli kadarını ellerinizden öpmek üzere birlikte getireyim.

Şark Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir ”

Mustafa Kemal Paşa, 5 Ekim 1922 tarihinde şu cevabî telgrafı göndermiştir.

,Şark Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa Hazretlerine,

C. 29.9.1338 şifreye.

Şark Cephesi şehit evlâtlarından elli kadarıyla Ankara 'yı teşrif hakkındaki arzu-i âlileri muvafıktır. Yevm ve tarih-i hareketinizin işarını rica ederim.

Başkumandan Mustafa Kemal ”.

Açıksöz gazetesi başyazarı İsmail Habib Bey de, Paşa 'nın İnebolu 'ya ayak basması münesabetiyle şu telgrafı çekmiştir:

,İnebolu 'da Kâzım Karabekir Paşa Hazretlerine,

Gazetemiz topraklarımıza teşriflerinizi en samimi memnuniyetlerle selâmlayarak tebriklerini takdim eyler.

Açıksöz Başmuharriri İsmail Habib ”

Kâzım Karabekir Paşa, birkaç gün daha Trabzon 'da kalmış ve 9 Ekim 1922 günü, beraberinde 50 kişilik musikî takımı ve 50 yetim çocuktan oluşan ,Şehit Yavruları Müfrezesi ” ile İnebolu 'ya hareket etmiştir.

Kastamonu 'da yayınlanan Açıksöz gazetesi, bu seyahatle ilgili haberleri ayrıntılı olarak okuyucularına duyurmuş, hatta ilâve baskı yapmıştır.

Kâzım Karabckir Paşa, 11 Ekim 1922 günü İnebolu 'ya gelmiş ve halkın muazzam tezahüratı ile karşılanmıştır. Burada yetim çocuklar, herkes tarafından takdirle karşılanan bir müsamere vermişlerdir. Açıksöz gazetesi bu konuda şunları yazmıştır:

,Son saatte istihbar etliğimize nazaran bu şühedâ yavruları, İnebolu 'da gayet mutantan ve son derece parlak bir müsamere vermişler ve halk tarafından pek şiddetli bir hürmet ve muhabbetle karşılanmışlardır ”.

O günlerde Mudanya Mütarekesi de imzalandığı için, Kâzım Karabekir Paşa, Mustafa Kemal Paşa 'ya, 11 Ekim 1922 günü İnebolu 'dan bir kutlama telgrafı göndermiştir. Bu konudaki haber Açıksöz 'de yayınlanmış olmakla birlikte, telgraf metnine rastlanılmamıştır.

Kâzım Karabekir Paşa 'nın seyahatini yakından izleyen Kastamonulular, telgraflar çekmişler ve kendisini vilayet topraklarında görmekten büyük bir sevinç duyduklarını ifade etmişlerdir. Bu cümleden olarak Belediye Başkanı Dr. Fazıl Berki Bey, şu telgrafı göndermiştir:

,İnebolu 'da Muzaffer Kumandan Kâzım Karabekir Paşa Hazretlerine,

Minnettarı olduğumuz halaskar kumandan-ı zişânımız ve maiyetleri erkânını, vilayetimizi teşrifleri vesilemi mes 'udesi ile müstağrak-ı şâdumâni olan Kastamonu ahâlisi nâmına refi '-i tazimat ve arz-ı hoşâmedi eylerim ”.7
Kâzım Karabekir Paşa ise şu cevabı vermiştir:

,Kastamonu Belediye Reisi Dr. Fazıl Berki Beyefendiye,

Muhterem Kastamonu ahâlisinin teveccühleri pek kıymettardır. Hissiyât-ı samimânemi arz eylerim. Kendilerine kavuşmakla bahtiyar olacağım. 12.10.37.

Şark Cephesi K. Kâzım Karabekir ”.

Kâzım Karabekir Paşa, bu telgrafa şu cevabı vermiştir:

,Açıksöz Başmuharriri İsmail Habib Bey 'e, Samimi hissiyatınıza teşekkür ederim.

Şark Cephesi K. Kâzım Karabekir ”

Kâzım Karabekir Paşa, 12 Ekim 1922 günü öğleye doğru İnebolu 'dan ayrılmış ve alaturka saat 7.45 'de Küre 'den geçmiştir. Paşa 'nın hareketi çok yakından izlenmiş ve telefonla bilgi alınmıştır. Bu konuda, 12 Ekim 1922 tarihli Açıksöz şunları yazmıştır:

,Dünkü nüshamızda memnuniyetle bildirdiğimiz ve bugün hususi bir ilâve ile de karilerimize tebşir eylediğimiz veçhile, Kâzım Karabekir Paşa Hazretleri bugün öğle üzeri İnebolu 'dan hareket eylemişlerdir. Şehrimiz, muzaffer Kars fâtihinin teşrifi münasebeti ile daha sabahtan donanmış, bütün devâir-i resmiyye, bütün çarşı içleri ve pek çok mebâni-i resmiyye şirin bayraklarımızla bezenmiştir. Paşa Hazretlerinin istikbaline bütün mektepler, bütün memurin, eşraf, esnaf cemiyetleri hülâsa bütün Kastamonu halkı şilâb etmiş olduğundan Paşa Hazretleri şehir hâricinde mahşerî bir halk kitlesi tarafından hararetle istikbâl edileceklerdir. Bu hususta tafsilatı Cumartesi nüshamızda vereceğiz ”.

Kâzım Karabekir Paşa, 12 Ekim 1922 Perşembe günü alaturka saat l 'de Kastamonu 'ya gelmiştir. Küre 'den geçtikten sonra özel arabası arızalandığı için gecikmiştir. Öğrenciler ve halk, aynı gün saat 9 'dan itibaren kendisini Kışla Meydanı 'nda13 beklemişlerdir. Ayrıca 40-50 kadar atlı ,babayiğit ” de onu karşılamak üzere İnebolu yoluna doğru hareket etmiştir. Paşa 'nın gecikmesi üzerine, orada bulunanlar, karşılama merasiminin Kışla 'da değil, Hükümet binasının önünde yapılmasına karar vermişlerdir.

Akşam, alaturka saat 1 'e geldiği vakit, Kâzım Karabekir Paşa, büyük bir alkış tufanı arasında şehre girmiştir. Bu konuda Açıksöz şunları yazmıştır:

,Otomobil ağır ağır yürüyor, halk bu muzaffer kumandanımızı bütün şevk ve heyecanla alkışlıyordu. Otomobilin önü ve arkası süvari babayiğitlerle ihata olunmuş ve otomobilin geçtiği şose üzerinde halk iki taraflı olarak mütemadiyen ,Yaşasın büyük Paşamız ” diye haykırıyordu ”.

Kâzım Karabekir Paşa 'nın otomobili Belediye binasının önünde durmuş; kendisi arabasından inmiş ve binlerce kişiye hitaben bir konuşma yaparak gösterilen ilgiye teşekkür etmiştir. Belediye 'de yapılan kısa bir takdim merasiminden sonra Vilayet binasına doğru yürümeye başlamıştır. Yol üzerinde toplanan halk, sürekli olarak alkışlamış ve ,Yaşasın büyük Paşamız ” diye bağırmıştır. Ayrıca Mekteb-i Sultânı16, Darulmuallim ve Kız İptidaî Mektebi öğrencileri ile bir kıta askeriye Paşa 'yı selâmlamıştır. Hükümet kapısı önünde bekleyenler, Vali tarafından Paşa 'ya takdim edilmişlerdir. Bu sırada orada bulunan Kelkitli Hacı Çavuş, ,Pasa Hazretleri, Gazi Çavuş benim ” demiş ve ellerini öpmüştür. O da çok duygulanmış ve Hacı Çavuş 'u alnından öpmüştür.

Kâzım Karabekir Paşa daha sonra Valilik makamına çıkmış, şehrin ileri gelen kişileri ve hocalar kendisine hoş geldiniz demişlerdir. Burada yemek yemiş ve tekrar alaturka saat 3 'de Belediye 'ye gelmiştir. Orada bekleyen vatandaşlar Paşa 'nın elini öpmüştür. Bu sırada Belediye önünde toplanan binlerce kişiye hitaben Dr. Fazıl Berki Bey manzum bir hitabede bulunmuş ve dakikalarca alkışlanmıştır. Fazıl Berki Bey 'in şiiri 102 mısradan meydana gelmiş olup ilk iki mısraı şu şekildedir:

OttoMaNs* ;яeiz · 14 Nis 2011

,Ey ahâli, ey cemaat, var ki üç, dörtyüz sene,

Gitti İslâmın işi hep tersine, hep tersine ”

Okunan güzel şiir dolayısıyla, Kâzım Karabekir Paşa, Dr. Fazıl Berki Bey 'i tebrik etmiş ve saat 4 'de Belediye 'den ayrılarak, istirahat etmek üzere Hükümet binasında hazırlanan odasına çekilmiştir.

Kâzım Karabekir Paşa, 13 Ekim 1922 Cuma günü, alaturka saat 3 'de, beraberinde Gelibolu milletvekili ile 1leri gazetesi sahibi Celâl Nuri Bey, vali, millî eğitim müdürü ve şehrin ileri gelenleri ile birlikte bazı okulları ziyaret etmiştir. Bu okullar şunlardır:

1. Darülmuallimat (Kız Öğretmen Olculu)

Kâzım Karabekir Paşa önce Darülmuallimat 'ı ziyaret etmiştir. Cuma günü tatil olmasına rağmen bütün öğrenciler okulda toplanmış ve karşılamada hazır bulunmuştur. Paşa, sınıflara girmiş ve öğrencilere bazı sorular sormuştur. Son sınıfta tarih, 3 ve 4. sınıflarda ise fen ve usul-i terbiye derslerine girmiş ve kızların bilgi seviyelerini ölçen sorular yöneltmiştir. 4. sınıfta bir kız öğrenci, 7-8 yaşlarına getirilen bir çocuğun üzerinde tecrûbî elbise ve temizlik muayenesi yapmıştır. Açıksöz bu konuda şunları yazmıştır:

,Paşa Hazretleri bu muayeneleri bizzat idare ediyor ve mütevâli suallerle mektebin bu derslerdeki derece-i tahsilini muayene buyuruyorlardı ”.

Daha sonra okulun yatakhane binası gezilmiş ve çok temiz bir vaziyette olduğu görülmüştür. Okulda, Paşa 'ya sodalı çay ikram edilmiş ve bazı öğrenciler de şiirler okumuştur. Okulun her tarafı gezilmiş; alt katta bulunan Hadikatülbenat mektebine dahi uğramıştır. Burasının, uygulama okulu haline getirileceği kendisine ifade edilmiştir.

2. Merkez Kız Numune Mektebi

Misafirler, okula geldiklerinde kız öğrenciler kendilerini kapıda karşılamışlar ve şiirler okumuşlardır. Paşa, okulu gezmiş ve eski sıraların değiştirilmesini istemiştir. Burada kendisine şeker ikram edilmiştir.

3. Darülmuallim (Erkek Öğretmen Okulu)

Kâzım Karabekir Paşa, burada sınıfları ve yatakhaneyi gezmiş; her tarafı çok temiz bulmuştur. Daha sonra okulun bahçesine çıkmışlar ve beden eğitimi öğretmeni tarafından hazırlanan gösteriyi izlemiştir.

4. Mekteb-i Sultanî

Kâzım Karabekir Paşa, okulun önüne geldiği vakit öğrencilere ,Merhaba Efendiler ” diye hitap etmiş ve öğrenciler de ,Merhaba Paşa Hazretleri, Hoş geldiniz Paşa Hazretleri ” diye karşılık vermişlerdir. Müdür odasına çıkılmış ve burada, okulun idareci ve öğretmenleri, millî eğitim müdürü tarafından kendisine takdim edilmiştir. Paşa, kendilerini kutlamış ve öğretmenliğin güzel bir meslek olduğunu ifade etmiştir.

Devre-i sâni sınıfı öğrencileri sınıfta toplanmışlar ve Paşa, onların bilgi seviyelerini ölçmek istemiştir. Önce Coğrafya, Tarih, Diyanet, Fransızca, Farsça ve Arapça derslerinden soru sormuştur. Daha sonra okulun yatakhane binası ile fizik ve kimya laboratuarlarını gezmiştir.

Kastamonu 'da görevli öğretmenler ile şehrin eşrafı, Sultani Mektebi 'nin alt katında toplanmışlardır. Paşa burada bir konuşma yapmış; bundan sonraki savaşın eğitim sahasında yapılmasını ve her yerde cehaletle mücadele edilmesi gerektiğini ve bu konudaki savaşta da öğretmenlere önemli görevler düştüğünü ifade etmiştir. Şark Cephesi 'nde 3000 kadar yetim çocuğu eğiterek onları sanat sahibi yapmakla meşgul olduklarını, bunlardan 50 kadar öğrencinin Kastamonu 'ya geldiğini ve konser vereceklerini söylemiştir. Paşa, ziyaret ettiği okullardan övgüyle söz etmiş ve öğretmenlerin vatan yolunda çalıştıklarım da sözlerine eklemiştir.

Millî Eğitim Müdürü Behçet Bey, okulları ziyaret etmek maksadıyla bugün daha Kastamonu 'da kaldığı için Kâzım Karabekir Paşa 'ya teşekkür etmiş ve bu davranışıyla Paşa 'nın eğilime ne kadar önem veren bir kişi olduğunu söylemiştir.

5. Darülhilâfe Medresesi

Kâzım Karabekir Paşa, Darülhilâfe Medresesi 'ni de ziyaret etmiş ve gördüğü intizamdan dolayı memnun kalmıştır.

6. Sanayi Mektebi

Paşa, Sanayi Mektebi 'nde marangozhane ve kundurahane bölümleri ile yatakhaneyi gezmiş ve çok memnun kalmıştır.

Kâzım Karabekir Paşa, 14 Ekim 1922 Cumartesi sabahı erken saatlerde Kastamonu 'dan ayrılmış ve Ankara 'ya hareket etmiştir.

Açıksöz gazetesinin Paşa 'nın gezisine çok geniş bir şekilde yer verdiği daha önce ifade edilmişti. İsmail Habib Bey, ,Büyük Misafir ” adıyla yazdığı başmakalede onun hizmetlerini anlatmış ve kendisini Kastamonu 'da görmekten duyduğu sevinci dile getirmiştir.

Paşa ile beraber İnebolu 'ya gelen şehit yavruları, 14 Ekim 1922 Cumartesi günü Kastamonu 'ya gelmişler ve Kışla 'da Millî Eğitim Müdürü Behçet Bey, Mekteb-i Sultanî ve Darülmuallim öğrencileri ve öğretmenler tarafından karşılanmışlardır. Şehit çocukları; önlerinde, kendilerine refaket eden musikî takımı ile beraber millî şarkılar söyleyerek yollarına devam etmişler ve Hükümet binasına gelmişlerdir. Yollarda bekleyen vatandaşlar büyük sevgi gösterisinde bulunmuşlardır. Vali, şehit yavrularını kapıda karşılamış, onlara hitaben bir konuşma yapmış ve ,Hoş geldiniz ” demiştir. Bu konuşmaya 15-16 yaşlarında bir çocuk cevap vermiş ve arkadaşları adına teşekkür etmiştir. Daha sonra Mekteb-i Sultânî 'den Arif adında bir öğrenci, konuşma yapmış ve misafir çocuklara ,Hoş geldiniz ” demiştir. Musikî takımı, Vilayet önünde bir konser vermiştir.

Misafir çocuklar, Mekteb-i Sultânî 'de, musikî takımı ise Ekşioğlu Oteli 'nde20 yatmışlardır.

Şehit çocukları 15 Ekim 1922 günü alaturka saat 5 'te Kışla 'da bir müsamere vermişlerdir. Buradaki gösteriye vali, resmi kurum amirleri ve halktan çok sayıda kişi katılmıştır. Çocuklar Türkiye haritası çizmişler ve üzerinde demiryollarını işaretlemişlerdir. Aynı akşam Darülmuallim bahçesinde yine bir müsamere verilmiş ve halktan bin kişi katılmıştır. Kalabalıktan etrafta oturacak yer bile kalmamış; bazı kişiler, okulun duvarlarına çıkmışlardır. Müsamerede alaturka ve alafranga parçalar ile Doğu Anadolu havaları çalınmış ve bu bölgemizin türküleri söylenmiştir.

16 Ekim 1922 günü öğleden sonra Mekteb-i Sultanîde bayanlara, akşam da halka birer müsamere daha verilmiştir.

Kazım Karabekir paşanın kastamonudan geçişi

OttoMaNs* ;яeiz

OttoMaNs* ;яeiz